Anlatım Biçimleri Nelerdir, Kaça Ayrılır? Türkçe Anlatım Biçimlerine Örnekler

Anlatım biçimleri, bir metnin okuyucuya nasıl aktarıldığını belirleyen temel tekniklerdir. Dört ana anlatım biçimi vardır. Bunlar; açıklayıcı anlatım, tartışmacı anlatım, öyküleyici anlatım ve betimleyici anlatım şeklindedir.

Anlatım Biçimleri Nelerdir?

• 1-) Açıklayıcı Anlatım (Açıklama)
• 2-) Tartışmacı Anlatım (Tartışma)
• 3-) Öyküleyici Anlatım (Öyküleme)
• 4-) Betimleyici Anlatım (Betimleme)

1-) Açıklayıcı Anlatım Nedir? (Kısaca Konu Anlatımı ve Örnek)

• Yazarın amacı okura bir konu hakkında bilgi vermek, okuru aydınlatmaktır.
• Anlatım nesneldir, sanatlara başvurulmaz.
• Bilimsel yazılarda, makalelerde ve ders kitaplarında görülür.
• Öne sürülenlerin kanıtlanması için genellikle örneklemelere, sayısal verilere, tanımlara yer verilir.
• Açık ve anlaşılır bir dil kullanılır.

Açıklayıcı anlatıma örnek : Dünya genelinde hızla yayılan sağlık trendlerinden biri de spor tutkunlarının vazgeçemediği egzersizlerden biri olan “reformer” yani aletli pilates. Reformer ile doğru nefes, doğru tempo, odaklanma ve akıcı hareket ilkelerine uyarak dengeli bir bütünlük sağlayabilmek elinizde. Vücudu kendi sınırları içinde doğru esnetmeyi sağlayan reformer, sadece belirli kas gruplarını geliştirmiyor, esnetip uzatarak kuvvetlenmesini sağlıyor.

2-) Tartışmacı Anlatım Nedir? (Kısaca Konu Anlatımı ve Örnek)

• Amaç, okunur düşüncesini değiştirmektir.
• Öznel bir dil vardır.
• Sohbet havasındadır.
• “Ben” dili hakimdir ve onaylatıcı soru cümleleri yer alır.
• Herhangi bir konuda yazar, kendi görüşünü de verebilir, kendi görüşüne zıd bir görüş de.
• Denemelerde, sohbetlerde ve köşe yazılarında karşımıza çıkar.

Tartışmacı anlatıma örnek : Nasıl sanatsever olunur? Bana sorarsanız sanatçı gibi derim. Çünkü sanatseverlik semeye, inanmaya ve disipline hatta bilgi birikimine dayanır. Sanatın güzelliğine ve insana kazanımlarına inanmanız ve onunla bütünleşmeniz gerekir. Sonra bütün işlerinizde, günlük yaşamınızın programında sanat etkinliklerine yer ayırmalısınız. Bu da sanatın bir tür disiplinidir. “Şimdi, ta oraya bir sergi için gideceksiniz.” gibi üşengeçliği olan da sanatsever olamaz. Sanatseverlik aynı zamanda sanat kadar emeğe de saygıdır ve de kutsaldır.

3-) Öyküleyici Anlatım (Hikaye Etme) Nedir? (Kısaca Konu Anlatımı ve Örnek)

• Amaç, okuru olaylar içinde yaşatmaktır. Dolayısıyla peş peşe olaylar anlatılır.
• Kişi, kişinin başından geçenler, belli bir mekan ve zaman kavramı vardır.
• Zaman akışı söz konusudur, anlatılanlar tek kare fotoğrafa sığmaz.
• Bolca eylem cümlesi vardır.

Öyküleyici anlatıma örnek : Yaşlı adam, nedenini bilmediği bir alışkanlıkla her sabah yaptığı gibi, o sabah da bastonunu aldı, evden çıkıp deniz kıyısına indi. Denizin coşkusuna, dalgaların kıyıya saldırmasına tanıklık etti. O sırada, denize dökülen küçük bir ırmak ağzındaki yaşlı söğüt ağacı dikkatini çekti. Ağaç neredeyse yıkılıyordu. İlk defa kendi yıkılış zamanının geldiğini düşündü ve gezisine son vererek eve döndü.

4-) Betimleyici Anlatım (Tasvir Etme) Nedir? (Kısaca Konu Anlatımı ve Örnek)

• Amaç, okurun zihninde bir görüntü oluşturmaktır. Dolayısıyla durağandır.
• Bütün anlatılanlar tek karelik bir fotoğrafa sığabilir.
• Usta bir kişinin anlatılanları resmetmesi mümkündür.
• Benzetmelerden, kişileştirmelerden, duyulardan ve aktarmalardan yararlanılır.
• Niteleyici sözlerden (sıfat ve zarf) yararlanılır.

Betimleyici anlatıma örnek : Harika bir yeşilliğin ortasında, uçsuz bucaksız bir ormanın zirve noktasında ve çocukluk anılarımın en derin kuytusunda olanca sakinliğiyle nöbet tutan bir dağ evi… Köyümüze yaklaşık bir saat uzaklıktaydı ve cennetin küçük bir numunesiydi benim için. Her yıl sabırsızlıkla beklerdim yaz tatilini o şirin dağ evine gidebilmek için. Yazın sıcaklığına inat serin serin hayat üflerdi rüzgar orada tenimize.

ÖNEMLİ NOT = Öyküleme ve betimleme iç içedir. Genellikle öykülemede betimleme de kullanılır. Bu iki tür arasında kaldığımıza görme duyusuna seslenen ayrıntılarla eylemlere dikkat etmeliyiz. Gözlem ön plandaysa betimleme, hareket ön plandaysa öykülemedir.

Kaynak : KPSS Ders Notları