Sistem Kavramı ve Sistem Yaklaşımı

Sistem, birbiriyle temaslı unsurların, belirli hedeflere dönük olarak birlikte çalışmasına dayalı, aynı zamanda kendisi de daha büyük sistem ya da sistemlerin parçası olarak işlevde bulunan bir bütün olarak tanımlanır. Kısacası sistem, bir amaç için birleşen birbirine dayanan ve birbirini etkileyen parçaların oluşturduğu bir bütündür.

Bir bütünün sistem oluşturabilmesi için aşağıdaki dört özelliği taşıması gereklidir.

1. Bütünü oluşturan öğelerin birbirine bağlı olması,
2. Bu öğelerin düzenli bir uyum içinde birbirleriyle bağlanması,
3. Buradaki öğelerin hepsinden oluşan bütünün, öğelerin hepsine indirgenememesi,
4. Bu bütünün dışarıdan ve kendi iç öğelerinden gelen etkilere, bir bütün halinde tepki vermesi gerekmektedir.

Sistem ve sistem yaklaşımı; bir örgütü, içinde bulunduğu çevresiyle birlikte tanıma ve inceleme yöntemidir. Örgütler, birer sistem olarak kabul edilir. Sistem yaklaşımı, öncelikle doğa bilimlerinde gündeme gelmiş daha sonra örgütsel bilimlere ve bu bağlamda eğitim alanına uygulanan bir yaklaşım haline gelmiştir. Buna göre eğitim sistemi de açık ve sosyal bir sistem olarak tanımlanmıştır.

Sosyal sistemler, insanlardan oluşan sistemler olarak görülüp büyük ya da küçük her türlü insan grupları, toplumlar, okullar, sosyal bir sistem olarak ele alınıp çözümlenebilmektedir. Açık sistemler ise çevrelerine açık, çevreleriyle etkileşen sistemlerdir. Açık sistemler, girdiler, işleme süreci, çıktılar, geri bildirim, çevre, denge, güç kaybı gibi öğelerden oluşur. Bu bağlamda sosyal sistemin özellikleri ve açık bir sistem olarak eğitim sisteminin özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir.

Sosyal Sistemin Özellikleri

• Sosyal sistemler, insanlardan meydana gelir.
• Sosyal sistemler, belirli amaçlara sahip olup bunları gerçekleştirmeye çalışır.
• Sosyal sistemler, kural koyucu olup, üyelerine yaptırım uygular.
• Sosyal sistemlerde belirli bir rol yapısı vardır.
• Sosyal sistemler, birbiriyle ilişkili eylem ve etkinliklerden oluşur.
• Sosyal sistemler, aynı zamanda politik olup belirli bir güç yapısına sahiptir.
• Bütün formal örgütler aynı zamanda sosyal sistemlerdir.
• Sosyal sistemler, aynı zamanda açık sistemlerdir.

Açık Bir Sistem Olarak Eğitim Sistemi

• Dış çevreden girdiler alan, bunları işleyerek çevrelerine çıktılar sunan sistemlerdir.
• Çevrelerinden aldıkları girdilerin sürekliliğine bağlı olarak yaşamlarını sürdürürler.
• Çevrelerinden aldıkları girdileri işleyerek çıktıya çevirir ve çevrelerine mal ya da hizmet olarak sunarlar.
• Çevrelerindeki insanlara yönelttikleri hizmetin bir bölümünü tekrardan girdi olarak almaktadırlar.
• Çevreden gelecek istem ve beklentiler doğrultusunda amaç, süreç ve ürünlerde gerekli değişiklik ve düzeltmeleri yaparlar.
• Eğitim sisteminin etrafı, başka sistemler tarafından (örneğin; siyasal, sosyal, kültürel, ekonomik) kuşatılmıştır.
• Kendini çevreleyen diğer sistemlerden etkilenir ve onları etkiler.
• Kültürel, yapısal, politik, bireysel öğelerden meydana gelir.

Eğitim sistemi, toplumsal ve bireysel beklentilere ve ihtiyaçlara cevap verebilmek için vardır. Eğitim sistemi, halkın tüm vatandaşlarının ihtiyaçlarını karşılamak, eğitim haklarını gerçekleştirmek ve devletin eğitimden beklediği faydaları sağlamak için devlet tarafından kurulan ve ülke düzeyinde yayılan eğitim örgütleri ve okullar bütünüdür.

Eğitim örgütlerinin hedeflerini gerçekleştirmek için oluşturdukları yapı, sistem özellikleri açısından, açık ve sosyal bir sistem özelliği göstermektedir. Eğitim sisteminin açık sosyal bir sistem olma özellikleri şöyle sıralanabilir;

• Her sistemde olduğu gibi eğitim sisteminin de amaçları vardır.
• Eğitim sisteminde de örgütlenme vardır. Her toplumun eğitim sisteminin örgütlenmesi birbirinden farklıdır. Her ülke için ideal bir eğitim sistemi olmadığından, ülkeler eğitim sistemlerini, sosyal, ekonomik ve siyasi yapıları doğrultusunda oluşturur.
• Eğitim sistemi, toplumun kültürü olan değer yargılarından, örf adet ve geleneklerden etkilenir. Eğitimi milli yapan da bu özelliğidir.