Refleks Nedir? Kalıtsal ve Kazanılmış Refleksler ve Örnekler

Refleks Nedir?

Bir canlının tehlike anında kendini korumak için, düşünmeden, ani olarak verdiği tepkilere refleks denir. Omurilik ve beyinde birçok refleks merkezi vardır.

Kalıtsal ve Kazanılmış Refleksler & Örnekler

Refleksler 2’ye ayrılır. Bunlar kalıtsal ve kazanılmış reflekslerdir.

İnsanlarda doğuştan gelen reflekslere kalıtsal refleksler denir. Örneğin; diz kapağı refleksi, yeni doğan bebeklerde emme refleksi gibi.

Bazı reflekslerin oluşmasında ise öğrenme etkilidir. Bunlara ise kazanılmış refleksler denir.

Öğrenme olayına bağlı olarak ortaya çıkan bazı davranışlar sürekli tekrarlanacak olursa zamanla refleks haline gelebilir. Mesela yüzmek, bisiklete binmek gibi davranışlar önce uç beyin aktivitesi ile öğrenilir daha sonra çok fazla tekrarlandığında kazanılmış refleks haline gelir. Bundan sonra bu davranışların kontrolü uç beyinden omurilik soğanına devredilir. Ancak davranış omurilik tarafından kontrol edilse bile uç beyin her zaman bilgilendirilir. Bu sayede hata yapılacak olursa beynin devreye girmesi ile hata düzeltilebilir. Uzun süre kullanılmayan kazanılmış refleksler zamanla zayıflar.

Basit refleks olayında (diz kapağı refleksi gibi) duyu ve motor olarak en az 2 nöron çeşidi görev yaparken, çoğu reflekslerde ise 3 çeşit nöron (duyu, ara ve motor nöronlar) görev yapar. Bu sisteme refleks yayı denir.

Vücuda refleks oluşumuna neden olacak bir uyarı geldiğinde duyu nöronu, impulsu omurilikteki ara nörona taşır. Ara nöron değerlendirmeyi yapar, cevabı motor nörona aktarır. Motor nöron cevabı kaslara götürür. Böylece uyarana bir cevap verilir. Örneğin, ayağımıza çivi battığında ani olarak ayağımızı çekeriz.

Uyarı → Reseptör hücre → Duyu nöronu → Ara nöron → Motor nöron → Efektör → Tepki

Omuriliğin çalışması beyin tarafından kontrol edildiğinden bazı durumlarda refleksler baskılanabilir. Örneğin elimize iğne batacak olursa normalde elimizi aniden çekeriz. Ancak hasta olduğumuzda iğne yapıldığında kolumuzu çekmeyip bekleriz. Çünkü bu durumda beyin, omuriliğin baskılanmasına neden olur ve refleks davranışı gerçekleştirilmez.