Osmanlı Devleti’ndeki Tüm Saray Görevlileri ve İsimleri

Herkese iyi günler dileriz. Bu yazımızda sizlere Osmanlı Devleti’nde sarayda çalışan görevlilerin ne iş yaptıklarını ve onlara ne isim verildiklerini paylaşacağız.

Osmanlı Devleti’nde saray 3 bölümden oluşmaktadır. Bunlar Birun, Enderun ve Harem‘dir. Birun, Farsça’da “dış” anlamına gelmektedir. Enderun ise Farsça’da “iç” anlamına gelmektedir. Son olarak Padişahın özel hayatını sürdürdüğü bölüm olan Harem ise Arapça’da “yasak” anlamına gelmektedir. Peki bu bölümlerde çalışan saray görevlilerine ne ad verilir ve bu görevliler ne iş yaparlar şimdi detaylı şekilde maddeler halinde onları anlatalım.

1-) Birun’daki Görevliler

Birun’da ilmiye mensupları Hacegân, Eminler ve Erbâb-ı Hizmet olmak üzere 3 kısma ayrılmaktaydı.

1.1-) Hacegân;

• Müneccimbaşılar : Gelecekle ilgili birtakım tahminlerde bulunan kişilerdir.
• Hekimbaşılar: Sarayın içinde bulunan hekimlerin(doktorların) başıdır.
• Padişah hocaları : Yüksek ilmiye rütbesiyle hizmet eden hocalara padişah hocaları denilir.

1.2-) Eminler;

• Şehremini : Sarayın ihtiyaçlarına, kamu binalarının tamiratına, bakımına, onarımına ve benzeri işlere bakan kişidir.
• Darphane emini : Para basımından sorumlu olan kişilere darphane emini denilmektedir.
• Matbah-ı amire emini : Sarayın mutfak işlerinden sorumlu olan görevlisidir.

1.3-) Erbâb-ı Hizmet;

• Emir-i âlem : Saltanat sancaklarından sorumlu olan kişi Emir-i âlem olarak adlandırılır.
• Kapıcılar kethüdası : Kapıcılar kethüdası sarayın tüm kapılarını bekleyen görevlilerin başıdır.
• Çaşnigir başı : Saraydaki sofra hizmetlerini gören kişilerin başına denir.
• Bostancılar : Sarayın bahçesi, bostanı ve sahillerinden sorumlu olan kişiler bostancılar olarak isimlendirilir.
• Ehli Hiref : Kısaca saray sanatkârlarıdır.
• Çavuşbaşı : Çavuşbaşı, Divân-ı Hümâyun toplantılarında teşrifat hizmeti ve mübaşirlik yapan görevlilerin (çalışanların) başıdır.

Birun’daki diğer görevlilerin isimleri ise aşağıdaki şekildedir;

• Çakırcıbaşı
• Şahincibaşı
• Atmacabaşı
• Müteferrikalar
• Baltacılar
• Peykler
• Solaklar
• Mehterler ve mehterbaşı
• Sakalar ve sakabaşı
• Terziler
• Aşçılar ve mirahur

2-) Enderun’daki Görevliler

• Has odabaşı : Has Oda’nın amiridir.
• Silahdar ağa : Padişahın silahlarından sorumlu olan kişilere silahdar ağa ismi verilir.
• Çuhadar ağa : Padişahın kaftan ve kürklerine bakan çalışanıdır.
• Rikabdar : Osmanlı Padişahının çizme ve ayakkabılarından sorumlu görevlidir.
• Tülbent ağası : Padişahın sarıklarını ve çamaşırlarını muhafaza eden kişiler tülbent ağası olarak isimlendirilmektedir.
• Kapı ağası : Sarayın genel sorumlusu kapı ağasıdır. Sarayda padişahın mutlak vekilidir.

Enderun’daki diğer görevlilerin isimleri ise alttaki gibidir;

• Ak ağalar : Babüssade Kapısı’nı muhafaza eden kişilerdir.
• Acemiler
• Devşirmeler

3-) Harem’deki Görevliler

Osmanlı Padişahının evi olan Harem-i Hümâyun bölümünün genel sorumlusu yani haremden sorumlu en yükset rütbeli kişi Darüssade ağasıydı. Derece ve rütbe olarak vezîriâzam ve şeyhülislamdan sonra gelen Darüssade ağasının en önemli görevi padişahın haremini korumaktır. Şimdi Harem’deki görevlilere geçelim.

• Saray ağası : Sarayın temizlik işlerinden ve düzeninden (derleme,toplamasından) sorumluydu.
• Saray kethüdası : Saray kapısını bekleyen görevlileri idare ederdi. Yani saray kapısını bekleyen çalışanların başıdır da diyebiliriz.
• Hazinedar ağa : Harem-i Hümâyun’un (Harem bölgesinin) masrafları ile ilgilenen kişidir.

Ayrıca Harem bölgesinde diğer çalışanların isimleri aşağıdaki gibidir;

• İç oğlanları
• Diğer harem ağaları
• Kethüda
• İmam

Osmanlı Devleti’nde sarayda çalışan görevlilerin isimleri ve yaptıkları görevler bu şekildedir. Umarız yararlı olur. Herkese derslerinde başarılar ve iyi çalışmalar dileriz…