Osmanlı Devleti’ni Kurtarmak İçin Ortaya Atılan Fikir Akımları

XIX. yüzyılın (19. yüzyıl) ikinci yarısından sonra Osmanlı Devleti’ni dağılmaktan kurtarmak için bazı fikir akımları ortaya atılmıştır. Bu fikir akımları ve detayları aşağıdaki gibidir.

1-) Osmanlıcılık;

♦ Din, dil, ırk ve mezhep ayrımı yapılmaksızın herkesin Osmanlı vatandaşı sayıldığı bir anlayıştır. Bu yönüyle eşitlikçi ve halkçı prensiplere dayanmaktadır.

♦ Bu fikir akımının temsilcileri Genç Osmanlılardır.

♦ Tanzimat, Islahat Fermanı ve I. Meşrutiyet Osmanlıcılık fikir akımı doğrultusunda ortaya çıkmıştır.

♦ Bu fikir akımı 93 Harbi ve Balkan Savaşları ile geçerliliğini yitirmiştir.

♦ Namık Kemal, Mithat Paşa, Ziya Paşa savunmuştur.

2-) Türkçülük;

♦ Bu fikir akımının temsilcileri İttihat ve Terakkicilerdir.

♦ Türkçülük fikir akımına göre; aynı dil, din ve kültürü paylaşan insanların bir arada yaşaması gerektiğine inanılır.

♦ Turancılıkla ise bu değerlere sahip bütün Türklerin bir arada olması hedeflenmiştir.

♦ Türkçülüğün Esasları kitabıyla Ziya Gökalp, Türkçülüğün sistemleştirilmesini sağlamıştır.

♦ Bu fikir akımı önce dilde ortaya çıkmıştır.

♦ Bu doğrultuda 1911’de Türk Yurdu Dergisi çıkartılmış ve Türk Ocakları kurulmuştur.

♦ Ziya Gökalp, Ömer Seyfettin, Yusuf Akçura savunmuştur.

3-) Ümmetçilik (Panislamizm / İslamcılık);

♦ Bu fikir akımı II. Abdülhamid Dönemi‘nde ortaya çıkmıştır.

♦ Osmanlı Devleti’nin sosyal bağlarını din birliğinde arayan bir fikir akımıdır.

♦ Bu fikir akımı I. Dünya Savaşı sırasında Arapların ingilizlerle işbirliği yapması üzerine çökmüştür.

♦ II. Abdülhamid, Mehmet Akip Ersoy, İsmail Hakkı bu fikir akımını savunmuştur.

4-) Batıcılık;

♦ Osmanlı Devleti’nde Batıcılık anlayışı 18. yüzyılda Lale devrinde oraya çıkmıştır.

♦ Bu fikir akımına göre batının örnek alınmasıyla Osmanlı Devleti’nin kurtulacağına inanılmıştır.

♦ Abdullah Cevdet, Celal Nuri savunmuştur.

5-) Adem-i Merkeziyetçilik;

♦ Prens Sebahattin savunmuştur.

♦ Bu fikir akımı, Osmanlı Devleti içinde yaşayan azınlıkların federatif bir yapıyla yönetilmelerini ve kişilere özel girişimde bulunma hakkının verilmesini ister.